Lubię uczyć. Potrafię to robić. Nie zamierzam z tego rezygnować. Jednak zrezygnowałem z pracy w szkole. Opowiem wam, dlaczego.

1. Czas

Nauczyciel pracuje 18 godzin. Po strajkach już chyba nikt w to nie wierzy. Od początku wiedziałem, że nie pracuję na pół etatu. Z tym, że poza tymi godzinami spędzonymi przy tablicy, nie wiadomo ile właściwie pracuje nauczyciel. Nikt się tym nie przejmuje i nikt tego dodatkowego czasu nie rozlicza; poza zastępstwami, nikt mu za ewentualne nadgodziny nie płaci.  

Jeżeli do tego zostanie uszczęśliwiony wychowawstwem, to może się poczuć jak całodobowe pogotowie psychologiczno-organizacyjne. A dodatek za wychowawstwo wynosi obecnie 300 zł. brutto…  

2. Biurokracja

Ilość dokumentów, jakie musi przygotowywać nauczyciel, jest porażająca. O ile nie dziwi fakt, że we wrześniu należy dostarczyć rozkład materiału (plan tego, czego i kiedy będziesz uczył każdą klasę) czy plan rozwoju zawodowego (o tym wspomnę w jednym z kolejnych punktów), to inne rzeczy były dla mnie zaskakujące. Pewnie, wiele zależy od szkoły, ale… Wyobraź sobie, że chcesz uczniom uatrakcyjnić zajęcia i zabrać ich na warsztaty do, powiedzmy, domu kultury. Oczywiście, musisz sporządzić listę uczestników – nie ma w tym nic dziwnego. Musisz sporządzić program wycieczki (nawet, jeżeli jest to 2-godzinne wyjście) i powinien on być zgodny z programem nauczania albo wychowawczym. Oprócz tego, musisz zebrać zgody rodziców na wyjście. I uwaga – komplet dokumentów musisz dostarczyć do dyrekcji tydzień (lub dwa) przed planowanym wyjściem. Jeszcze tylko musisz uzyskać zgodę dyrekcji i możesz wyjść z uczniami na godzinkę pooglądać wystawę zdjęć z Francji. Szczerze, odechciewa się coś robić – samo przygotowanie kompletu dokumentów zajmuje kilka dni. Łatwiej jest posiedzieć w klasie. 

Albo taka sprawa, jak wypuszczenie ucznia ze szkoły. U mnie nie było z tym kłopotów, ale znajoma pracuje w szkole, w której ten proces również był sformalizowany i wyglądał tak. Dziecko źle się poczuło, przychodzi rodzic i chce je zabrać do domu czy tam lekarza. Myślisz, że po prostu przekazujesz ucznia w ręce opiekuna i już? Coś ty. Należy sporządzić “protokół zdawczo-odbiorczy” z trzema podpisami i listą objawów. 

Albo zapraszasz rodzica, bo uczeń się opuścił w nauce lub paskudnie się zachowuje. Rodzic wpada na przerwie albo przed lekcjami, bo tak akurat ma czas. Myślisz, że porozmawiasz i załatwiłeś sprawę? O nie. Musisz sporządzić notatkę. Ale nie możesz tego zrobić później, bo rodzic powinien ją podpisać i oświadczyć, że się zgadza (lub nie) z ustaleniami. Przerwa trwa, dajmy na to, 10 minut. Wydaje mi się, że to minimum czasu, żeby porozmawiać. Ale ten ważny czas się dramatycznie skraca co najmniej o połowę, bo notatkę trzeba sporządzić od razu po rozmowie, a ty przecież musisz iść na lekcję.  

Te przykłady mógłbym mnożyć w nieskończoność: plany, sprawozdania, protokoły, notatki, podpisy, daty… Dokumentacja jest najważniejsza. 

3. Teatr absurdu

Już powyższy punkt jest wystarczającym uzasadnieniem tego, że ta praca po prostu bywa absurdalna. I, przykro mi to mówić, ale nie wygląda na to, żeby miało być lepiej. W szkołach na pierwszym miejscu teoretycznie jest uczeń i jego bezpieczeństwo. Mówię teoretycznie, bo weźmy prozaiczną sytuację: potrzebę skorzystania z toalety. Przez ucznia, oczywiście, nauczyciele nie miewają potrzeb fizjologicznych;) A zatem dziecko pyta, czy może skorzystać z toalety. A ty masz niesamowity dylemat: puścić i ryzykować, że coś mu się stanie (nie możesz spuścić ucznia z oka – bo tak stanowi prawo oświatowe), czy nie puścić i uniemożliwić mu zaspokojenie podstawowej jednak potrzeby (bo tak stanowi prawo natury)? 

Ex aequo z bezpieczeństwem stoi poziom nauczania. I tu znowu mamy absurdalną rozbieżność oczekiwań, bo: nie należy nadmiernie uczniów stresować, ale należy od nich wymagać; trzeba ich porządnie nauczyć, ale nie wolno zaniedbać realizacji programu; czyli jeżeli uczniowie czegoś nie zrozumieli, nie możesz poświęcić kilku lekcji na wytłumaczenie, bo nie zdążysz z programem (a zostaniesz z tego rozliczony). Dotyczy to zwłaszcza “normalnych” przedmiotowców, którzy mają liniowo (po kolei) ułożony program. Językowcy mają łatwiej, bo program jest spiralny (co jakiś czas aspekt, np. gramatyczny, się powtarza). Jeżeli uczniowie czegoś po drodze nie zrozumieją, później będzie im szło jeszcze gorzej, ale jakimś cudem mają porządnie zdać egzaminy (bo z wyników też to nauczyciel będzie się tłumaczył). 

Uczeń jest na pierwszym miejscu, ale tylko tak w idealnej szkole.

4. Atmosfera

Miałem szczęście trafić i na mądrą dyrekcję, i na świetne grono pedagogiczne. Jednak nawet tam atmosfera była często… nerwowa. Ciągły pośpiech, niespodziewane zastępstwa, słaby przepływ informacji, dokumentacja “na wczoraj”, niedziałające ksero, kolejka do komputera itd. “Nerwówka” jest w każdej pracy – ale, żeby rezerwować kolejkę, bo musisz coś wydrukować? 

5. Rady 

Rady pedagogiczne – sekretne, objęte tajemnicą spotkania grona. Cóż dzieje się za zamkniętymi drzwiami? O czym że radzą ci wybrańcy? Poza dwiema radami na zakończenie półrocza, o niczym. Na przykład odczytuje się na głos sprawozdania z własnej pracy. Porywające. I szczegółowe. Czasami rady są szkoleniowe. Wtedy grono jest edukowane – często z zakresu zmian prawno-organizacyjnych. Wtedy słucha się treści nowych rozporządzeń. Też porywające. Oczywiście, wszystkie materiały można by przesłać mailem, ale wiadomo, że bez przymusu nikt by się z nimi nie zapoznał. No i nie byłoby szkolenia. W zależności od ich rodzaju, rady trwają od 2 do 6 godzin. 

6. Doskonalenie  

Nauczyciel ma obowiązek doskonalić swój warsztat. To bardzo dobrze. To znaczy, założenie jest bez zarzutu. Natomiast sama realizacja… Widzisz, w szkole chodzi o to, żeby na wszystko mieć papier. Świadectwo, dyplom, certyfikat. Nie zawsze ważne jest to, czy rzeczywiście jakieś szkolenie czegoś cię nauczyło. Żeby oddać sprawiedliwość, nauczyciele mogą od szkoły dostać całkiem spore dofinansowanie do szkoleń. Z tym, że ja, jako nauczyciel języka obcego, najwięcej uczę się z… publikacji naukowych (piszę doktorat) i Internetu. Odwiedzam blogi, fanpage, czytam artykuły. To tam znajduję pomysły na nieszablonowe lekcje, na nowatorskie sposoby nauki, na zapamiętywanie… Ale, niestety, blogerzy nie wystawiają certyfikatów, więc nie jest to żadna forma doskonalenia. Żeby było widać, że naprawdę doskonalę swój warsztat, musiałem wziąć udział w kilku “certyfikowanych” szkoleniach. Przy czym, średnio, na 1/5 z nich dowiedziałem się czegoś nowego, na 1/5 usłyszałem o czymś, co wiedziałem już od kilku lat, a pozostałe 3/5 były kompletnie bezużyteczne.  

7. Awans zawodowy

I tu płynnie przechodzę do awansu zawodowego, który z doskonaleniem jest bardzo ściśle związany. Nie ma obowiązku zdobywania kolejnych stopni awansu, oprócz pierwszego, odbywania stażu na nauczyciela kontraktowego. Nie ma obowiązku, ale wyższy stopień awansu to wyższe wynagrodzenie. Początkujący nauczyciel stażysta potrzebuje roku na to, żeby uzyskać stopień nauczyciela kontraktowego i zarabiać około 100 zł. więcej. Droga do zdobycia kolejnego stopnia jest ściśle określona w odpowiednim rozporządzeniu i przy każdym stopniu, co naturalne, dłuższa i bardziej wymagająca. Jednak każdy etap łączy jedno. Jeżeli zdecydujesz się, że robisz awans, najpierw tworzysz plan rozwoju, który przedstawiasz do akceptacji na początku roku szkolnego. To po prostu kilkustronicowy dokument, w którym szczegółowo planujesz, co będziesz robił w przewidzianym czasie. Metody nauczania, szkolenia (patrz wyżej), innowacje pedagogiczne itd. Przed egzaminem na kolejny stopień składasz sprawozdanie z realizacji tego planu. I tu mamy ten ścisły związek z poprzednim punktem – poświadczone szkolenia: jedni prowadzą szkolenia, żeby mieć dokument do swojego awansu, a inni w nich uczestniczą dokładnie w tym samym celu.

To, oczywiście, ogromne uproszczenie, ale tak to działa.

8. Zmęczenie

Uważam, że nauczyciel powinien wchodzić na lekcję z maksymalnym poziomem energii. Żeby skupić na sobie uwagę uczniów, przekazać wiedzę, wzbudzić zainteresowanie, musi zarażać swoją energią i pasją. Młodzież to czuje. 

To zawód wyczerpujący i fizycznie, i psychicznie, chociaż ogromnie satysfakcjonujący.

Niestety, trudno jest utrzymać wysoki poziom energii, jeżeli masz 6 lekcji pod rząd, a między nimi tylko jedną przerwę (bo na pozostałych dyżurujesz). Często zdarza się, że nauczyciel wchodząc do klasy ma ochotę po prostu usiąść i chwilę odpocząć. Wtedy trudno mówić o dobrej lekcji.  

9. Oczekiwania

Nauczyciel musi sprostać oczekiwaniom dyrekcji, uczniów i rodziców. To bywa trudne do pogodzenia. Uczniowie chcą, żeby lekcje były ciekawe, przyjemne i efektywne. Nieprawdą jest, że uczniowie nie chcą się uczyć. Zwykle chcą, ale nigdy nie chcą się na lekcjach nudzić. No cóż, moje oczekiwania są podobne.

Trochę inaczej sprawa wygląda od strony rodziców. Często chcieliby, żeby dziecko miało w zeszycie tradycyjną notatkę i natychmiastową informację zwrotną na temat postępów dziecka w nauce (lub ich braku). Ja też bym tak chciał, ale niestety, jeżeli uczysz kilka klas, zwyczajnie nie masz czasu, żeby na bieżąco informować rodziców o ewentualnych problemach (czy sukcesach).

Natomiast dyrekcja oczekuje od ciebie, że dzieci będą nauczone, rodzice zadowoleni, egzaminy dobrze zdane, a dokumentacja na bieżąco uzupełniana.  

10. Pieniądze

O zarobkach nauczycieli pisałem już na blogu. Gdyby brać pod uwagę 40-godzinny tydzień pracy, to w szkole nie zarabia się wcale aż tak mało. Rzecz w tym, że te zarobki w najmniejszym stopniu nie są adekwatne do odpowiedzialności, wykształcenia, czasu i wysiłku włożonego w tę pracę. Presji oczekiwań i czasu nie wynagradzają według mnie nawet płatne wakacje. Zresztą, po ubiegłorocznym strajku ludzie chyba mają większą świadomość tego, na czym polega zawód nauczyciela i podzielają ten pogląd.

Pracowałem w kilku szkołach i moje wrażenia są sumą doświadczeń z różnych miejsc. Zrezygnowałem z pracy w szkole, ale nie zamierzam całkiem rezygnować z nauczania. Równie pewien jestem tego, że nie chcę być urzędnikiem, a do tego coraz bardziej sprowadza się, niestety, rola nauczyciela.

Wielu nauczycieli odchodzi z pracy w szkole – nierzadko z tych samych powodów, co ja.

Czy niedługo okaże się, że nie ma komu uczyć dzieci?

Czytaj dalej:

Jak zarabiają i pracują polscy nauczyciele w pigułce

10 zasad, których nie usłyszysz od nauczyciela – czyli dekalog uczących się języka obcego

Zapisz się na newsletter i otrzymaj prezent!

Bezpłatny PDF z pierwszą lekcją kursu “Podstawy francuskiego w 9 tygodni”.

Wyrażam zgodę na otrzymywanie newslettera na podany adres oraz informacji handlowych, dotyczących produktów i uslug oferowanych przez www.wnauce.pl w rozumieniu ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną z dnia 18 lipca 2002 r. (Dz. U z 2013 r., poz. 1422 ze zm.).
Zgodę można w każdej chwili cofnąć.

Pobieram!

Dziękuję!

Jesteś już na liście!