Nie wyobrażam sobie nauki bez notatek. Większość z nas tworzy je w bardzo tradycyjny, linearny sposób – staramy się zapisać wszystko pełnymi zdaniami, podkreślamy najważniejsze rzeczy, może czasami stosujemy jakieś skróty. A później, bo jakże by inaczej, wkuwamy treść notatki na pamięć. Taki sposób notowania i nauki aktywizuje jedynie lewą półkulę mózgu, która odpowiada za funkcje logiczne i analityczne.. No i nikt mi nie powie, że to nie jest nudne.
Tymczasem istnieje inny, bardziej kreatywny i na pewno nie tak monotonny sposób prowadzenia notatek, który według jego twórcy, Tony’ego Buzana, zwiększa efektywność pracy i zapamiętywania oraz aktywuje intuicję, pobudzając do równoczesnej pracy obie półkule mózgowe. Ta metoda to mind mapping, czyli mapy myśli.
Czym są mapy myśli?
Tworząc notatkę w technice mapowania myśli, używamy głównie słów kluczowych, które uruchomią w naszym mózgu łańcuch skojarzeń. Tworząc mapy myśli, możemy bardziej ogólnie spojrzeć na temat i tym samym łatwiej go połączyć z innymi dziedzinami (na przykład polski z historią) czy zagadnieniami.
Mapy myśli mają bardzo szerokie zastosowanie. Przede wszystkim warto je wykorzystać do nauki, przygotowania się do egzaminu czy sprawdzianu, do uporządkowania notatek z lekcji czy wykładów. Mogą pomóc w nauce każdego przedmiotu – od typowo “wiedzowych”, takich jak historia czy biologia po te, oparte na umiejętnościach, jak matematyka czy języki obce. Super jest też to, że mapę myśli można na bieżąco uzupełniać – na przykład po każdej lekcji czy zajęciach dopisywać/dorysowywać do niej kolejną gałąź. Na dodatek pracując nad mapą nie możesz sztywno się trzymać słów nauczyciela, ani przepisywać fragmentów podręcznika – musisz to przetworzyć, zrozumieć, pomyśleć i wydobyć to, co najważniejsze (inaczej się nie zmieścisz na kartce).
Mapy myśli przydają się nie tylko w szkole – sprawdzają się w biznesie, przy przeróżnych projektach, planowaniu działań, wystąpień publicznych, rozwiązywaniu problemów czy tworzeniu tekstów. Mieszczą się na jednej stronie i mogą zawierać bardzo dużo informacji, dlatego – mimo, że na pierwszy rzut oka mogą wydawać się chaotyczne – łatwo jest się w nich odnaleźć, nie tracąc czasu na szukanie potrzebnych akurat danych w zazwyczaj zbyt długich tradycyjnych zapiskach.
Jak tworzyć mapy myśli
Weź pustą, gładką (nie w kratkę i nie w linie) kartkę, ułóż ją poziomo, a na jej środku napisz główny temat (możesz użyć słowa-klucza, obrazka albo symbolu). Od tego centrum poprowadź promieniście rozchodzące się linie, czyli sieć połączeń, która pokazuje twój tok myślenia. Każde skojarzenie zapisuj na oddzielnej odnodze i przechodź od kategorii ogólnych do bardziej szczegółowych. Każda odnoga powinna mieć swój własny kolor i zwężać się ku końcowi. Używaj wielkich liter, kolorów, symboli, prostych obrazków, które pomogą ci zapamiętać informacje. Staraj się zapełnić całą kartkę i pamiętaj o tym, że mapa myśli nie musi być dziełem sztuki, ma być czytelna i zrozumiała przede wszystkim dla ciebie.
Przykład
Tutaj możesz zobaczyć, jak wyglądają zasady tworzenia map myśli w postaci – a jakże! – map myśli właśnie. Pomyśl, ile miejsca zajęłaby mi taka instrukcja, gdybym chciał ci ją przedstawić pod postacią tradycyjnego tekstu:
Programy do tworzenia map myśli online
Jak możesz zauważyć w powyższych przykładach, mapy myśli można tworzyć ręcznie albo skorzystać z programu czy aplikacji. Masz ich do wyboru co najmniej kilka, na przykład:
- Mind24 – darmowe i proste w obsłudze narzędzie do tworzenia schematów i map myśli. Gotowe mapy możesz udostępniać innym osobom online.
- Coggle – ma wersję darmową i płatną, ale ta bezpłatna spokojnie pozwala utworzyć rozbudowane mapy. Nie masz tu żadnych ograniczeń jeżeli chodzi o ilość wgrywanych obrazków, możesz korzystać z ponad 1500 dostępnych ikon, a stworzony diagram pobrać jako PDF albo PNG. Wada – możesz mieć tylko trzy prywatne mapy albo schematy, pozostałe musisz udostępnić innym użytkownikom.
- Freeplane – całkowicie darmowy, dość prosty w formie, ale całkowicie wystarczający do tworzenia rozbudowanych map myśli, które również można zapisać jako PDF albo PNG.
- iMindMap – aplikacja płatna, ale nie mogę o niej nie wspomnieć, bo została rozwinięta przez samego Tony’ego Buzana, więc na pewno oddaje jego ideę: z szerokimi możliwościami tworzenia własnych, odręcznych map, bogatą bazą elementów graficznych, przestrzennym widokiem i możliwością ściągnięcia mapy w różnych formatach oraz ceną 99-295$.
Narzędzia komputerowe przyspieszają i ułatwiają proces tworzenia mapy oraz pozwalają zintegrować ją z różnymi źródłami, np. poprzez hiperłącza. Z drugiej strony, mapy tworzone odręcznie, na kartce papieru, lepiej stymulują naszą wyobraźnię i bardziej angażują nas w sam proces powstawania diagramu, przez co uważa się je za bardziej skuteczne.
Czy notatki w formie map myśli są przydatne?
Osoby, które korzystają z map myśli, twierdzą zazwyczaj, że dzięki nim są w stanie zapamiętać dużo więcej informacji w dużo krótszym czasie. Niestety, ten entuzjazm nie jest poparty wynikami badań naukowych, które jak do tej pory nie potwierdziły wyjątkowej skuteczności tej metody. I tak na przykład zespół naukowców pod kierownictwem dr Amili Wickramasinghe z Uniwersytetu Colombo na Sri Lance przeprowadził badania wśród nowo przyjętych studentów medycyny pod kątem skuteczności map myśli. Chociaż okazało się, że studenci korzystający z tradycyjnych notatek uzyskiwali takie same wyniki, jak korzystający z map myśli, to większość tych drugich uznała mind mapping za narzędzie przydatne do podsumowywania informacji. 87,9% z nich deklarowało chęć dalszego rozwijania tej umiejętności.
Z kolei badania Paula Farranda z Uniwersytetu w Plymouth, przeprowadzone również na studentach medycyny, tym razem z Londynu, wykazały wyższą skuteczność map myśli, jednak uzyskany wynik nie był szczególnie oszałamiający. Przy niskiej motywacji studenci korzystający z mind mappingu uzyskali wyniki o 10% wyższe od pozostałych. Badacze oszacowali, że przy zwiększonej motywacji ten wynik mógłby wynieść 15%.
Jak zwiększyć skuteczność
Skuteczność map myśli może obniżać chociażby ich nieprawidłowe wykonanie. Jeżeli twoja mapa będzie zbyt rozbudowana, trudno będzie ci w niej znaleźć kluczowe informacje. Jeżeli masz dużo rzeczy do zapamiętania, zamiast tworzyć jedną ogromną mapę formatu A3, podziel ją na kilka mniejszych.
Mniejsze porcje materiału zawsze jest łatwiej opanować, za duże – przytłaczają i zniechęcają. Uważaj też ze stosowaniem kolorów – rzeczywiście, dobrze jest użyć co najmniej trzech różnych kolorów, ale niech ma to jakieś uzasadnienie. Niech kolor czerwony oznacza coś szczególnie ważnego, a zielony przykład zastosowania. Nie używaj kolorów przypadkowo, na siłę, albo “żeby było ładnie”. Barwy mają pomóc ci zapamiętywać, a nie wprowadzać niezrozumiały zamęt.
Nie musisz się też kurczowo trzymać drukowanych liter czy ograniczać się wyłącznie do słów-kluczy. Jeżeli chcesz zapisać pełną definicję, zrób to na obrzeżach mapy i oznacz na przykład strzałką. Notatka ma ci pomóc w zapamiętaniu informacji, ma być przede wszystkim skuteczna, a nie w 100% zgodna z zasadami. Na początku notowanie w postaci mapy może ci się wydawać “nienaturalne”, trudne i czasochłonne, jednak nawet jeżeli na początku wykonanie mapy myśli będzie wymagało od ciebie sporo wysiłku, to pomyśl, ile czasu zaoszczędzisz podczas powtórek. Z czasem na pewno uda ci się wypracować taki sposób notowania, który jest najbardziej skuteczny u ciebie – i może to być łączenie różnych sposobów notowania (np. linearnego i mind mappingu).
Podsumowanie
Mapy myśli na pewno nie są cudownym sposobem na zapamiętywanie. Naukowcy jednak przyznają, że nauka z diagramu zamiast z linearnych notatek może być znacznie przyjemniejsza, a przez to – niejako przy okazji – skuteczniejsza (przynajmniej w subiektywnym odczuciu uczących się).
Znane jest powiedzenie, że jeden rysunek ma większą wartość niż strona tekstu – mózg znacznie lepiej pracuje, posługując się obrazami i kolorami. I taki jest cel map myśli – mają odzwierciedlać pracę naszego mózgu. Kiedy myślimy, nie układamy sobie przecież w głowie pełnych zdań. Kiedy myślisz o letnim poranku, czy twój mózg podpowiada ci zdanie “Słońce pięknie świeci i wieje lekki wietrzyk”? Nie, twój mózg przywołuje obraz i związane z nim odczucia.
Albert Einstein powiedział kiedyś, że wyobraźnia jest ważniejsza niż wiedza. Mapy myśli niewątpliwie prowadzą poprzez wyobraźnię do wiedzy, dlatego warto dać im szansę i sprawdzić, czy zadziałają. Jeżeli okaże się, że to nie jest metoda dla ciebie, trudno. Przekonasz się za to, że notatki można prowadzić na różne sposoby i mam nadzieję, że w końcu znajdziesz swój ulubiony i najskuteczniejszy. Pamiętaj, nauka nie powinna być nudna!
Czytaj dalej:
Sketchnoting – narysuj sobie notatkę
Źródła:
Co o tym myślisz?